Ελευθερία στον Κυβερνοχώρο / Freedom in Cyberspace

Είστε πραγματικά ελεύθεροι στο διαδίκτυο;

Μπαίνετε όπου θέλετε και δεν σας βλέπει κανείς;

Μοιράζεστε με τους φίλους σας αυτά που βρήκατε;

Δυστυχώς τελειώσανε αυτά. Στην αρχή του διαδικτύου έτσι ήτανε…
Τώρα όμως…

Ιδιόκτητη JavaScript, Cookies, DRM...

Θα μου πείτε τι είναι όλα αυτά, εγώ απλώς θέλω να δώ μία συνταγή σε μία ιστοσελίδα. Και συ αγαπητέ αναγνώστη πρέπει να τα ακούσεις αυτά. Γιατί από τα δικά σου προσωπικά δεδομένα πλουτίζουν οι εταιρίες.

Όλως ξαφνικά το Facebook σου εμφανίζει διαφημίσεις για τα παπούτσια που έψαχνες προχθές στην Amazon; ΌΧΙ.

Ας αναλύσουμε:

JavaScript (επίσημα ονομαζόμενη ECMAScript, αλλά λίγοι χρησιμοποιούν αυτό το όνομα)
Η JavaScript (JS) είναι μια διερμηνευμένη γλώσσα προγραμματισμού (interpreted programming language) για ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Αρχικά αποτέλεσε μέρος της υλοποίησης των φυλλομετρητών Ιστού (browser), ώστε τα προγράμματα από την πλευρά του πελάτη (client-side scripts) να μπορούν να επικοινωνούν με τον χρήστη, να ανταλλάσσουν δεδομένα ασύγχρονα και να αλλάζουν δυναμικά το περιεχόμενο του εγγράφου που εμφανίζεται.
Γενικότερα είναι αυτά τα κινούμενα πράματα σε μία ιστοσελίδα άλλα η javascript κάνει και πολλά άλλα. Τα προγράμματα που γράφονται στη γλώσσα javascript είναι και αυτά λογισμικά, αλλά δεν μπορείς να τα “δεις”, τρέχουν κρυφά, μουλωχτά μέσα στον φυλλομετρητή μας!
Σημείωση: Τα περισσότερα από αυτά τα προγράμματα που τρέχουν στον φυλλομετρητή μας είναι γραμμένα σε JavaScript, γι’ αυτό δεν αναφέρουμε τις υπόλοιπες γλώσσες προγραμματισμού οι οποίες χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό.
Cookies (HTTP cookies)
Τα cookies (μπισκότα) είναι μικρά αρχεία κειμένου τα οποία αποθηκεύονται στον φυλλομετρητή (browser) μας κατά την πλοήγησή στο διαδίκτυο. Σκοπός τους είναι να ειδοποιούν τον ιστότοπο που επισκέπτεται ο χρήστης, για την προηγούμενη δραστηριότητά του. Συνήθως περιγράφουν στοιχεία μας όπως όνομα χρήστη (username) και συνθηματικό πρόσβασης (password) με σκοπό κατά την επίσκεψή μας στον ίδιο ιστότοπο αργότερα, να μας "θυμάται" και να μην χρειάζεται να κάνουμε πάλι είσοδο στο σύστημα (login).
DRM
Η Διαχείριση Ψηφιακών Δικαιωμάτων (Digital Rights Management, DRM) είναι ένα σύνολο τεχνολογιών ελέγχου πρόσβασης για τον περιορισμό της χρήσης ιδιόκτητων λογισμικών και έργα που προστατεύονται από “πνευματικά δικαιώματα” (παραπλανητικός όρος, για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: https://www.gnu.org/philosophy/not-ipr.el.html). Οι τεχνολογίες ΔΨΔ επιχειρούν να ελέγξουν τη χρήση, τροποποίηση και διανομή προϊόντων που προστατεύονται από “πνευματικά δικαιώματα” (π.χ. λογισμικό και περιεχόμενο πολυμέσων) όπως και συστήματα που εμπεριέχονται σε συσκευές που εφαρμόζουν τις σχετικές πολιτικές.
Επομένως ένα καλύτερο όνομα για τη ΔΨΔ θα ήταν Διαχείριση Ψηφιακών Περιορισμών (ΔΨΠ, Digital Restrictions Management, DRM), αφού το μόνο που αποσκοπεί να κάνει είναι να περιορίσει τον χρήστη/πολίτη.

Όπως βλέπετε τα πράγματα είναι και καλά και κακά. Ας επικεντρωθούμε στα κακά:

Η Javascript μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να φτιαχτούν πανέμορφα πράγματα, αλλά από την άλλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δημιουργηθεί ένας μεγάλος αδερφός (Big Brother) ο οποίος πράγματι τα βλέπει και τα ακούει όλα. Βλέπει τι στέλνετε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (η-ταχυδρομίου, email), βλέπει τι βίντεο βλέπετε στο YouTube, βλέπει πότε και που κάνατε “like” στο FaceBook, στο Twitter, στο Instagram.
Νομίζω πως δεν χρειάζεται να συνεχίσω...
Επομένως για να εξασφαλιστεί η ελευθερία μας θα πρέπει τα προγράμματα αυτά, που μας στέλνουν οι ιστοσελίδες να τρέξουμε, να είναι Ελεύθερα λογισμικά (Free Libre Software).
Όμως, υπάρχει μία περίπτωση κατά την οποία είναι αποδεκτό να εκτελείται ένα μη ελεύθερο πρόγραμμα JavaScript: να στείλετε ένα παράπονο στους διαχειριστές του ιστότοπου λέγοντας ότι πρέπει να ελευθερώσουν την JavaScript ή να τροποποιήσουν την ιστοσελίδα κατάλληλα ώστε να μπορούν χρήστες να την βλέπουν χωρίς να τρέχουν καθόλου Javascript. Μην διστάσετε να ενεργοποιήσετε προσωρινά την JavaScript για να το κάνετε αυτό - αλλά θυμηθείτε να την απενεργοποιήσετε ξανά αργότερα!
Τα μπισκότα (Cookies) μπορούν να μαζέψουν προσωπικά δεδομένα σας και να τα στείλουν σε εταιρίες οι οποίες σίγουρα θα τα χρησιμοποιήσουν. Επίσης μπορούν να σας παρακολουθούν μέσω αυτών από ιστοσελίδα σε ιστοσελίδα, τα μπισκότα αυτά λέγονται μπισκότα παρακολούθησης (Tracking Cookies).
Η Διαχείρηση Ψηφιακών Περιορισμών (ΔΨΠ) δεν μας αφήνει να μοιραζόμαστε μεταξύ μας πράγματα τα οποία βρήκαμε στο διαδίκτυο, ακόμη εμποδίζει άτομα να δουν τα πράγματα αυτά. Για παράδειγμα:
1. Δεν μας αφήνει να δημιουργήσουμε ένα αντίγραφο ενός ηλεκτρονικού αρχείου και να το στείλουμε σε ένα φίλο μας.
2. Δεν μας αφήνει να κατεβάσουμε αρχεία από το διαδίκτυο (πχ οι σειρές στο Netflix).
3. Περιορίζει άτομα να δουν πράγματα στο διαδίκτυο. Πχ Το Netflix και το YouTube έχουν δημιουργήσει αντι-χαρακτηριστικά (anti-features) για να εμποδίζουν τους πελάτες να βλέπουν τα περιεχόμενα των ιστοσελίδων τους σε ορισμένες χώρες ή σε έναν ορισμένο αριθμό συσκευών.

Από ότι βλέπεται το διαδίκτυο σιγά σιγά φαίνεται σαν μία φυλακή. Μη κάνεις αυτό δεν μας αρέσει, μην κάνεις εκείνο παραβιάζεις τα "πνευματικά δικαιώματα" του "δημιουργού" και τα λοιπά και τα λοιπά.

Για να μην είναι μία φυλακή λοιπόν και για να μπορεί ο καθένας να περιηγηθεί ελεύθερα και όσο ανώνυμα μπορεί στο διαδίκτυο προτείνουμε τα εξής:

Χρησιμοποίηση μόνο φυλλομετρητών ελεύθερου λογισμικού (Free Libre Software): IceCat, LibreFox, LibreWolf, Brave, Firefox, κτλ
Εγκατάσταση επεκτάσεων ελεύθερου λογισμικού:
α. Privacy Badger ώστε να εμποδίζετε τρίτους και διαφημιστές να παρακολουθούν την διαδικτυακή σας δραστηριότητα,
β. LibreJs ώστε να τρέχετε μόνο ελεύθερη libre JavaScript,
γ. Https everywhere ώστε να μην κάνετε μη κρυπτογραφημένες συνδέσεις με ιστοσελίδες, ή και
δ. noScript άμα θέλετε να τρέχετε κώδικα javascript που "εμπιστεύεστε".

Ή μπορείτε να μην τρέχετε καθόλου javascript (αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω ρύθμισης στον φυλλομετρητή σας). Όμως η απενεργοποίηση της javascript θα κάνει πολλές ιστοσελίδες να μην λειτουργούν σωστά, γι' αυτόν τον λόγο δεν συνίστατε.

Σημείωση: Μπορείτε να κατεβάσετε τις επεκτάσεις αυτές από το ηλεκτρονικό κατάστημα του φυλλομετρητή σας.

Μη αποδοχή μπισκότων (cookies) ή αν πραγματικά χρειάζεται να τα αποδεχτείτε, αποδεχτείτε μόνο τα απαραίτητα μπισκότα (συνήθως θα πρέπει να πατήσετε ρύθμιση ή κάτι παρόμοιο).

Υπάρχουν θα μου πείτε τα λεγόμενα Εικονικά Ιδιωτικά Δίκτυα ΕΙΔ (Virtual Private Network VPN) και εγώ κατευθείαν θα σας ρωτήσω: "Ξέρετε τι κάνουν οι παρόχοι των ΕΙΔ με τα δεδομένα σας; Τα καταγράφουν; Τα πουλάνε; Τι κάνουν;".
Το ίδιο ακριβώς ερώτημα με τα ιδιόκτητα λογισμικά. "Πόσο καλά ξέρετε τους παρόχους; Τους εμπιστεύεστε;"

Επομένως απάντησα στο ερώτημά σας, όχι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε τα ΕΙΔ.

Πάμε τώρα στους Παρόχους Υπηρεσιών Διαδυκτύου ΠΥΔ (Internet Service Providers, ISPs), ναι και αυτοί βλέπουν και μπορούν να καταγράψουν την κάθε σας κίνηση στο διαδίκτυο. Ακριβώς το ίδιο πρόβλημα με τα ΕΙΔ, όμως εδώ δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά, κάπως θα πρέπει να συνδεθούμε στο διαδίκτυο...

Ευτυχώς όμως υπάρχει και κάτι που μπορεί να βοηθήσει. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Tor!

Όπα ένα βήμα πίσω. ΤΟ TOR ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΟ (τουλάχιστον στην Ελλάδα) αλλά άνθρωποι το χρησιμοποιούν για παράνομους σκοπούς. Είναι σαν να κατακρίνεται το αυτοκίνητο επειδή οι κλέφτες το χρησιμοποιούν ώστε να ξεφύγουν από την αστυνομία.

Τι είναι το Tor:
To Tor (συντομογραφία του The onion router στα ελληνικά ο Δρομολογητής Κρεμμυδιών ΔΚ) είναι ένα σύστημα που δίνει στους χρήστες του τη δυνατότητα ανωνυμίας στο Διαδίκτυο. Το λογισμικό πελάτη Tor δρομολογεί τη διαδικτυακή κίνηση μέσω ενός παγκόσμιου εθελοντικού δικτύου διακομιστών με σκοπό να αποκρύψει την τοποθεσία ενός χρήστη ή τη χρήση της κίνησης από οποιονδήποτε διεξάγει διαδικτυακή παρακολούθηση ή ανάλυση της διαδικτυακής κίνησης. Η χρήση Tor κάνει δύσκολη την ανίχνευση της διαδικτυακής δραστηριότητας του χρήστη, συμπεριλαμβανομένου επισκέψεων σε κάποια ιστοσελίδα, διαδικτυακές αναρτήσεις, προγράμματα άμεσων μηνυμάτων και άλλων μέσων διαδικτυακής επικοινωνίας, κι έχει σκοπό να προστατεύσει την ατομική ελευθερία, την ιδιωτικότητα και τη δυνατότητα του χρήστη να διεξάγει εμπιστευτικές εργασίες χωρίς να καταγράφονται οι διαδικτυακές δραστηριότητές του. Το “Onion routing” (στα ελληνικά δρομολόγηση κρεμμυδιών) αναφέρεται στη στρωματοποιημένη φύση της υπηρεσίας κρυπτογράφησης: τα αρχικά δεδομένα κρυπτογραφούνται και επανακρυπτογραφούνται πολλές φορές, έπειτα στέλνονται μέσω διαδοχικών κόμβων του Tor, ο καθένας από τους οποίους αποκρυπτογραφεί ένα “στρώμα” κρυπτογράφησης προτού μεταφέρει τα δεδομένα στον επόμενο κόμβο και τελικά στον προορισμό τους. Αυτό μειώνει την πιθανότητα να αποκρυπτογραφηθούν ή να γίνουν κατανοητά κατά τη μεταφορά τους τα αρχικά δεδομένα. Το Tor είναι ελεύθερο λογισμικό (Free Libre Software) και η χρήση του είναι δωρεάν (gratis).

Ας το δούμε γραφικά:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:How_Tor_Works_2.svg

Προσοχή! Μην κατεβάσετε καμία επέκταση για τον φυλλομετρητή του Tor, αυτό θα σας κάνει πιο εύκολα ταυτοποιήσιμους/ες.

Σε σχέση με την ΔΨΠ δεν μπορούμε να την παρακάμψουμε νομικά, αν όμως θέλετε να ασχοληθείτε με το θέμα επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: www.defectivebydesign.org.

Για την ιδιόκτητη JavaScript πάλι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι, πέρα από το κατέβασμα των προαναφερθέν επεκτάσεων: libreJS, κτλ (Για ένα Μέσω Κοινωνικής Δικτύωσης υπάρχει λύση, το Twitter! Μπορείτε να ενεργοποιήσετε την γέφυρα μεταξύ του GNU Social και του Twitter). Αν θέλετε να ασχοληθείτε με το θέμα της ιδιόκτητης JavaScripts επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: https://www.fsf.org/campaigns/freejs

“Είμαι πάντα χαρούμενος όταν διαμαρτύρομαι” - RMS

Αυτοί είναι οι βασικοί τρόποι προστασίας στο διαδίκτυο. Υπάρχουν όμως και άλλοι τρόποι, όπως να χρησιμοποιήσει κανείς άλλα πρωτόκολλα! Gemini και Gopher!

Αν θέλετε να ασχοληθείτε και άλλο με την ελευθερία μας στο διαδίκτυο επισκευθείτε το Ίδρυμα Ηλεκτρονικού Μετώπου ΙΗΜ, Electronic Frontier Foundation EFF, το κορυφαίο μη κερδοσκοπικό Ίδρυμα υπεράσπισης της ψηφιακής ιδιωτικότητας, της ελευθερίας του λόγου και της καινοτομίας εδώ και 30 χρόνια!

--v66v--

Παραπομπές (References):

Συνδέσμοι εικόνων: