Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να σας πείσουμε να κάνετε την μεταβολή προς ένα ελεύθερο (libre) λειτουργικό σύστημα.

Θα επικεντρωθούμε στις διαφορές των Windows, MacOS και GNU/Linux

Πριν αρχίσουμε θα ήθελα να διευκρινίσω:

Η "Τηλεμετρία" είναι η επιστήμη που επιτρέπει την συλλογή δεδομένων εξ αποστάσεως. Μεγάλες εταιρίες λογισμικού έχουν εισάγει την τηλεμετρία στα λειτουργικά συστήματα και εφαρμογές τους, με σκοπό τη φανέρωση του τρόπου χρήσης των υπολογιστών. Με απλά λόγια στέλνουνε “σπίτι” δικά σας δεδομένα πχ ώρα χρήσης, πατήματα πλήκτρων, εγκατεστημένες εφαρμογές, κτλ...

"Πίσω πόρτα στο σύστημα" σημαίνει ότι κάποιος (συνήθως οι εταιρίες που πουλάνε το λογισμικό) έχει εξ αποστάσεως πρόσβαση στον υπολογιστή και μπορεί μέσω αυτής της πίσω πόρτας να κάνει ό,τι θέλει στο σύστημα. Για παράδειγμα μπορεί να εγκαταστήσει εφαρμογές φτιαγμένες ειδικά για τον χρήστη του υπολογιστή, να διαγράψει αρχεία, ακόμη και να χαλάσει το λειτουργικό ώστε να μην ανοίγει ο υπολογιστής.

Ένας "Διαχειριστής Παραθύρων" είναι ένα πρόγραμμα το οποίο ελέγχει την τοποθέτηση και την εμφάνιση των παραθύρων εντός ενός συστήματος παραθύρων σε ένα γραφικό περιβάλλον εργασίας χρήστη. Οι περισσότεροι διαχειριστές παραθύρων έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν ένα περιβάλλον επιφάνειας εργασίας.

Λειτουργικό Windows:

• Ιδιόκτητο,

• Έχει τηλεμετρία,

• Υπάρχει πίσω πόρτα στο σύστημα https://www.gnu.org/proprietary/proprietary-back-doors.html#windows-update,

• Τρέχει πολύ αργά σε παλιούς υπολογιστές,

• Μπορεί η επόμενη έκδοση να μην καλύβει τoν τριών χρονών επεξεργαστή σου https://gr.pcmag.com/operating-systems/36740/mporei-o-upologistes-sas-na-trexei-ta-windows-11-okhi-an-einai-pano-apo-4-eton-leei-e-microsoft

• Δύσκολη η τροποποιήση της εμφάνισης του Περιβάλλοντος Επιφάνειας Εργασίας ΠΕΕ (Desktop Enviroment DE),

• Έχει καλή υποστήριξη οδηγών (drivers) για κάρτες γραφικών, τσιπάκια Ασ-Πι (wi-fi) κτλ.

• Τα περισσότερα παιχνίδια υπάρχουν στην πλατφόρμα αυτή,

• Χείριστη Διεπαφή Γραμμής Εντολών ΔΓΕ (Command Line Interface CLI),

• Επιβάλει αναβαθμίσεις λειτουργικού όποτε θέλει,

• Εγκαθιστά και διαγράφει εφαρμογές κατά την αναβάθμιση,

• Άμα χαλάσει κάτι στο σύστημα πολύ δύσκολα φτιάχνεται. Η καλύτερη επιλογή είναι να ξανά εγκαταστήσετε το λειτουργικό, που σημαίνει πως χάνεται ότι είχατε στον σκληρό σας δίσκο.

• Ακόμη και ως διαχειριστής έχειτε περιορισμένο έλεγχο του συστήματος,

Λειτουργικό MacOS:

• Ιδιόκτητο,

• Έχει τηλεμετρία,

• Υπάρχει πίσω πόρτα στο σύστημα https://techcrunch.com/2019/07/10/apple-silent-update-zoom-app/, σε αυτή την περίπτωση προστάτευσε του χρήστες της. Αυτή την φορά το μάθαμε πως χρησιμοποίησε την πίσω πόρτα, τις άλλες φορές που δεν το μάθαμε, τι έκανε στο σύστημά τους;

• Τρέχει μόνο σε ακριβούς, ειδικούς υπολογιστές,

• Πρέπει να αγοράσεις επέκταση ώστε να συνδέσεις ένα Ενιαίο Σειριακό Δίαυλο (ΕΣΔ [Universal Serial Bus (USB)] με τον υπολογιστή σου,

• Καλή υποστήριξη οδηγών (drivers) για κάρτες γραφικών, τσιπάκια Ασ-Πι (wifi) κτλ.

• Υπάρχει μία καλή συλλογή παιχνιδιών στην πλατφόρμα αυτή,

• Καλή Διεπαφή Γραμμής Εντολών ΔΓΕ (Command Line Interface CLI),

• Δύσκολη η τροποποιήση της εμφάνισης του Περιβάλλοντος Επιφάνειας Εργασίας ΠΕΕ (Desktop Enviroment DE),

• Ως διαχειριστής έχεις ελευθερία πάνω από το σύστημά σου αλλά όχι τόσο μεγάλη όσο αυτή που δίνει το GNU/Linux,

• Πολύ πιθανόν να αρχίσει το λειτουργικό να μην αφήνει την εγκατάσταση εφαρμογών που δεν αρέσουν στην Apple https://www.macrumors.com/2019/04/08/mac-apps-notarization-macos-10-14-5/

Λειτουργικό GNU/Linux:

• Είναι ελεύθερο λογισμικό,

• Δεν έχει τηλεμετρία, (και αν έχει απλά επιλέγεις άλλη διανομή,

• Δεν έχει πίσω πόρτα. Αν είχε θα το ξέραμε καθώς είναι ελεύθερο λογισμικού και μπορούμε να δούμε τον πηγαίο κώδικα,

• Τρέχει ακόμα και στον πιο παλιό υπολογιστή σας (με την κατάλληλη επιλογή διανομής),

• Κάλλιστη Διεπαφή Γραμμής Εντολών ΔΓΕ (Command Line Interface CLI),

• Έχει μέτρια υποστήριξη οδηγών (drivers) για κάρτες γραφικών, τσιπάκια Ασ-Πι (wifi) κτλ.

• Λιγοστά παιχνίδια υπάρχουν στην πλατφόρμα αυτή αλλά μπορούν να παιχθούν τα παιχνίδια των windows μέσω του προγράμματος wine και άλλων παρόμοιων προγραμμάτων. Δεν το προτρέπω καθώς τα παιχνίδια αυτά είναι κατά πάσα πιθανότητα ιδιόκτητα.

• Εύκολη εώς πανεύκολη η τροποποίηση της εμφάνισης του Περιβάλλοντος Επιφάνειας Εργασίας ΠΕΕ (Desktop Enviroment DE). Σε αυτό το λειτουργικό έχουμε πολλές επιλογές ΠΕΕ πχ Gnome, Xfce, KDE, Mate, κτλ αλλά και επιλογή να δημιουργήσεις το δικό σου ΠΕΕ με Διαχειριστές Παραθύρων (ΔΠ, Window Managers) πχ i3, dwm, xmonad, qtile, leftWM, IceWM, Awesome, Emacs EXWM, κτλ

• Άμα χαλάσει κάτι στο σύστημα υπάρχουν αμέτρητες ιστοσελίδες στις οποίες μπορείς να βρεις λύσεις και ακόμα να ρωτήσεις ομάδες χρηστών για το θέμα σου. Γενικότερα άμα κάτι χαλάσει εύκολα φτιάχνεται. Δεν υπάρχει ρύθμιση στην οποία δεν έχεις πρόσβαση.

• Ως διαχειριστής έχεις απόλυτη ελευθερία να κάνεις ό,τι θέλεις με το σύστημα. Ακόμη και αν είσαι στην ομάδα του sudo μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα. Για παράδειγμα
  $ sudo rm -rf ~/
  (ΜΗΝ το επιχειρήσετε στο σύστημά σας, ΔΙΑΓΡΆΦΕΙ όλους του φακέλους του υπολογιστή)

Μία ακόμη διαφορά ανάμεσα στα λειτουργικά windows, MacOS και GNU/Linux είναι πως τα GNU/Linux και MacOS είναι τύπου Unix. Το MacOS είναι λιγότερο τύπου Unix από το GNU/Linux (εξάλλου το GNU είναι ακρώνυμο του GNU’s Not Unix).

Τι εννοείτε με αυτό:
Τα λειτουργικά τύπου Unix δεν βασίζονται στα Γραφικά Περιβάλλοντα Διεπαφής Χρήστη ΓΠΔΧ (Graphical User Interface GUI) αλλά στη Διεπαφή Γραμμής Εντολών ΔΓΕ (Command Line Interface CLI).
Τα λειτουργικά με ΔΓΕ μαθαίνουν στους χρήστες πως πραγματικά δουλεύει το σύστημα και έτσι μπορούν πιο εύκολα να το φτιάξουν αν χαλάσει. Ακόμη όταν κάποιος μάθει να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή με το τερματικό δεν ξαναγυρνάει ποτέ πίσω στα προγράμματα ΓΠΔΧ, τα ΔΓΕ προγράμματα είναι πολύ πιο ισχυρά και τις περισσότερες φορές πιο γρήγορα.

Ο Eben Moglen αναφερώμενος στη Lisa (ένας υπολογιστής προ Macintosh):

Eben Moglen on the Lisa (a pre Macintosh kind of computer):

Ας σας παρουσιάσω τώρα μερικά ΠΕΕ:

Αν και είναι ωραίο να έχεις ένα φανταχτερό ΠΕΕ εγώ θα επέλεγα ένα ελεύθερο λειτουργικό επειδή πρώτον είναι ελεύθερο λογισμικό (Free Libre Software), δεύτερον επειδή σέβεται την ιδιωτικότητα μου και τρίτον για την ελευθερία που μου δίνει. Τώρα τι θα επιλέξετε εσείς δεν ξέρω…

Άμα επιχειρήσετε να εγκαταστήσετε ένα ελεύθερο λειτουργικό σύστημα έχετε πολλές επιλογές και πολλά να μάθετε. Αλλά με ένα καλό οδηγό το δύσκολο θα γίνει εύκολο:

1. Σας πειράζει να τρέχετε μαζί με τα ελεύθερα προγράμματα και ιδιόκτητα; Μπορεί για παράδειγμα να θέλετε να εγκαταστήσετε το Discord, το Steam, το Chrome, το Messenger κτλ.

Άμα η απάντησή σας είναι ναι τότε πρέπει να επιλέξετε διανομή (distro) του GNU/Linux που υποστηρίζει τέτοια πράγματα πχ Ubuntu (Άμα σας ενδιαφέρει η ελευθερία σας δεν το προτείνω), Mint, Manjaro, Arch, Garuda, Pop OS, Debian (με την ιδιόκτητη αποθήκη (repository) ενεργοποιημένη) κτλ.

2. Έχετε κάρτες γραφικών που χρειάζονται ιδιόκτητους οδηγούς Nvidia,Intel, Amd, κτλ; Ακόμη μπορεί να σας τύχει κάρτα Ασ-Πι (wifi) που να χρειάζεται ιδιόκτητο οδηγό.

Αν ναι τότε ομοίως με πριν οι διανομές.

3. Θέλετε να τρέχετε μόνο ελεύθερο λογισμικό;

Αν ναι τρέξτε Debian (χωρίς την ιδιόκτητη αποθήκη (repository) ενεργοποιημένη) αλλά ακόμη υπάρχουν προγράμματα (κηλίδες / blobs) τα οποία είναι ιδιόκτητα (πχ στον πυρήνα Linux).
Αν δεν θέλετε να τρέχετε ούτε μία ιδιόκτητη κηλίδα (blob) τότε οι διανομές αυτές είναι για εσάς: https://www.gnu.org/distros/free-distros.html

4. Αν θέλετε να μάθετε γιατί μερικές διανομές δεν θεωρούνται πλήρως ελεύθερες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: https://www.gnu.org/distros/common-distros.html

5. Αν θέλετε να μάθετε αν μία συσκευή (πχ εκτυπωτής, κτλ) ή ένα εξάρτημα του υπολογιστή σας (πχ κάρτα γραφικών) δουλεύει με ελεύθερο λογισμικό επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: https://h-node.org/home/index/en

Εις το επανιδείν

Παραπομπές (References):

• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%B1

Εικόνα (Image):

https://static.fsf.org/nosvn/appeal2020/spring/banner.png